Saç Dökülmesi Neden Olur ve Nasıl Önlenir ?

Günümüzde medikal estetiğe konu olan alanların başında hiç şüphesiz saç dökülmesi gelir ve kapsamı itibariyle bakıldığında saç dökülmesinin hayli kritik noktalara sahip olduğunu fakat doğru tedavi metotları ile dökülme derecesinin minimuma indirgenebileceğini ifade etmek gerekir. ‘ Saç dökülmesi neden olur ?‘ sorusuna yanıt aramadan önce saç kılının yapısıyla ilgili temel noktalardan bahsetmek, saç dökülmesini tetikleyen faktörlerin kıl yapısı üzerinde yaptığı etkilerin daha net anlaşılmasına yardımcı olacak ve bu doğrulta problemin çözümü için getiren önerilerin uygulanabilirliğini arttıracaktır.

Saç Yapısı ve Genel Özellikleri

Saç yapısı üzerinde en yoğun etkiye sahip olan faktör genler olarak kabul görse de, uzman görüşler; cinsiyet, maruz kalınan dış etkenler (iklim vb.), beslenme tercihleri, yaş ve ırk faktörlerinin de saç yapısına etkidiği çizgisinde birleşir. Dolayısıyla saç dökülmesi çerçevesinde inceleme yaparken tüm bu ana faktörler ve bu faktörlerin etkisinde gelişen yanal faktörlerin dikkate alınarak bir çalışma yürütülmesi, doğru bir yaklaşım olacaktır.

İlk saç kılları anne karnındaki 8. haftada oluşmaya başlar ve bu oluşum süreci yaklaşık 22. haftaya kadar devam eder. Bu sürecin ve genel itibariyle saç yapısının anlaşılabilmesi adına bilgi sahibi olunması gereken kavramların başında ‘folikül’ gelir. Normal bir insanın vücudunda yaklaşık 5 milyon folikül bulunurken bu foliküllerin 1 milyona yakını baş bölgesindedir ve folikül, en genel tanımıyla; kılı büyüten yapı olarak ifade edilebilir. Folikül içerisinde büyüyen her saç teli döngüsel olarak gelişim evresini tamamladıktan sonra dökülür. Bu süreci; anagen, katagen ve telogen olarak üç aşamada incelemek mümkündür.

Anagen evresinde oluşan saç, katagen evresinde değişim geçirerek cilt yüzeyine doğru hareket eder ve telogen evresinde ise eski saçın yerini, yeni saç alır yani eski saç dökülür. Sürecin bu şekilde işlemesiyle birlikte özellikle telogen evresinde birçok ufak detayın olduğunu belirtmek gerekir. Uzmanların saç dökülmesi noktasındaki sınırı; günlük ortama 100 ile 200 saç telinin dökülmesinin normal karşılanacağı şeklindedir. Tabii mevsimsel etkiler ve stres bağlı olarak akut saç dökülmelerinin görülmesi muhtemel olsa da çoğu zaman bu dökülmeler, tetikleyici etkenlerle birlikte ortadan kalkar.

Saçın yapısıyla ilgili genel bilgiler verdikten sonra saç dökülmesi nedenleri çerçevesinde etki sahibi olan faktörleri inceleyebilir ve ‘ Saç dökülmesi nasıl önlenir ?’ sorusuna verilecek yanıtları şekillendirmeye başlayabiliriz.

Saç Dökülmesi Neden Olur ?

Saç dökülmelerini kısa ve uzun süreli dökülmeler olarak temel bir sınıflandırmaya tabi tutmak mümkündür. Kısa süreli saç dökülmeleri çoğunlukla hormon değişimleri,  mevsim etkisi ya da günlük yaşamın getirdiği stres çerçevesinde gelişirken, uzun süreli yani kronik saç dökülmelerinin arkasında farklı hastalıkların da yatması ihtimali göz önünde bulundurularak detaylı tetkikler yapılması gerekir.

Saç dökülmesinin endişe edilebilir boyutlara ulaşmasında belirleyici olan; yıl içerisinde 3 kezden fazla görülen ve genellikle 1.5 – 2 ay süren dökülmelerdir. Saç fizyolojisi gereği bir önceği paragraflarda da ifade edildiği gibi büyür, cilt yüzeyine çıkar ve dökülür. Nitekim bu evrenin saç dökülmesine yanısıması olarak günlük 100 ile 200 saç kılının dökülebileceği normal kabul edilir. Saçın yapısına bağlı olarak gerçekleşen bu dökülmeler 1.5 – 2 ay içerisinde tamamlanarak saç tekrar normal akışına devam eder. Bu sürenin uzadığı ya da sıklaştığı durumlarda vakit kaybedilmeden hekim kontrolüne başvurulması ve saç dökülmesi için gerekli önlemlerin en kısa sürede alınması gerekir.

‘ Saç dökülmesi neden olur ?‘ sorusuna verilen yanıt çervesinde çeşitli araştırmalar ile etkileri tespit edilen faktörleri şu şekilde detaylandırmak mümkündür;

• Beslenme Alışkanlıkları : Saç ekimi sonrasında dikkat edilmesi gereken faktörler içerisinde yer alan beslenme alışkanlıkları, saç dökülmesi üzerinde doğrudan etkili bir faktördür ve birkaç basit önlem ile bu faktörün etkisi altında gelişen saç dökülmelerinin ortadan kaldırılması mümkündür. Beslenme noktasında dikkat çekilmesi gereken kısım; tek yönlü ve proteinden uzak beslenmenin saç dökülmesine sebep olabileceğidir. Bilindiği üzere keratin yani yapısında 18 farklı aminoasit barındıran yapı, saçın % 85 ‘inden daha fazlasını kaplar ve bu yapının oluşabilmesi adına proteinler olmazsa olmaz bir besin grubudur. Dolayısıyla saç dökülmesinin tetiklenmemesi adına; protein yönünden zengin besinlerden uzak durulmaması, tek yönlü beslenmeden kaçılması, öğünlerin mümkün ölçüde standartlara oturtulması ve yağlı, baharatlı, asitli vb. yalnızca saçları değil vücut fonksiyonlarının bütünü üzerinde olumsuz etkiye sahip olan besin gruplarının tercih edilmemesi gerekir.
• Vitamin ve Mineral Eksikliği :  Saçları kuvvetlendirerek dökülmeye engelleyen, dolayısıyla da eksiklerinden saç dökülmesi sorununu tetikleyen vitaminler; A, E, C, D ve B vitaminleri olarak sıralanabilir. Her vitamin grubunun saç dökülmesi üzerinde etkisi farklı olmakla birlikte, ‘ Saç dökülmesi hangi vitamin eksikliğinde görülür ?‘ sorusuna verilen yanıt ya da yanıtlarda, sıralanan vitamin gruplarının tümünün dikkate alınması gerekir. Vitamin grupları içerisinde saç dökülmeyi tetikleyen ağırlıklı olarak B vitaminleridir. B vitaminleri özelinde bakıldığında ise biotin olarak bilinen B7 ve B12 vitaminin etki derecesinin yüksek olduğunu ifade etmek gerekir.

• Hormon Değişimleri ve Stres : Hormon değişimleri özellikle kadınlarda görülen bir bulgu iken, stres nedeniyle saç dökülmesinin tetiklenmesi her iki cinsiyet için de görülebilir. Hormonal değişimlerin özellikle kadınlarda etkili olmasının temel nedeni; adet döngüsüdür. Adet döngüsü kapsamında yoğun bir hormon değişimi ile karşı karşıya kalan kadınlarda bu durum saç dökülmesini tetikler. Bunun dışında; farklı faktörler etkisinde gelişen hormon değişimleri de olabilir. Bu durumda dalgalanmaların nedeni araştırmalı, böylelikle sorunun kökenine inilmelidir. Bu noktada stres ile ilgili değinilmesi gereken; kısa süreli saç dökülmelerinde etki sahibi olduğu ve çoğunlukla cilt problemleri ile birlikte görüldüğüdür.

• Kozmetik Ürün Kullanımı : Birey özgüveninin en önemli parçalarından biri olan saçların hoş ve dikkat çekici gözükmesi adına tercih edilen birçok kozmetik ürünü vardır ve bu ürünler zaman zaman saç dökülmesine neden olabilir. Bu durumun bir benzerini saç ekimi sonrası şampuan kullanımında da görmek mümkündür. Yapısında saç kılları için ağır ölçekli kimyasal bulunan kozmetik ürünlerinden uzak durulması ve saçlara yalnızca doğal bakım yapılması, bu nedenden ötürü gelişen saç dökülmelerinin elimine edilmesi için yeterli olacaktır.

• İlaç Kullanımı : Çeşitli hastalıkların tedavisi için kullanılan ilaçların da saç dökülmesini tetiklemesi muhtemeldir fakat bu tarz durumlarda çoğunlukla sorunun kökünde yatan noktaya müdahale etmek mümkün değildir. Zayıflama hapları, doğum kontrol hapları, hormon bezlerindeki problemler için kullanılan tiroit ya da böbrek üstü bezi ilaçları, bu kısımda ifade edilmesi gereken temel noktalardır.

• Genlerin Etkisi : Saç dökülmesi ile ilgili temel noktalara değinirken açıklandığı üzere, dökülmeleri tetikleyen en önemli faktör genlerdir ve erkeklerde görülen saç dökülmelerinde genlerin etkisini daha yoğun görmek mümkündür. Genlerin etkisiyle ortaya çıkan saç dökülmesi kalıcıdır ve yüzeysel önlemlerle geçiştirilmesi mümkün değildir. Kelliğe giden sürecin mümkün olduğunda uzatılabilmesi medikal tedaviler uygulanması gerekir ki, bu tedavilerin etkileri gözle görülür ölçüde iyileştirme sağlacaktır.  Genetik faktörlerle ilgili unutulmaması gereken son nokta; beslenme, ilaç kullanımı ya da stres gibi faktörlerin genlerin etkisinde gelişen saç dökülmesini tetikleyebileceğidir. Dolayısıyla bu tarz durumlarda tedavi seçeneklerinin kapsamının genişletilmesi gerekir.

‘ Saç dökülmesi neden olur ?‘ sorusuna yanıt verdikten sonra saç dökülmesine iyi gelen öneriler için genel bir çerçeve çizmek ve doğal çözümler ile 21. yy’ın gelişen tıp teknolojisinin kesiştiği noktaları göstermek doğru bir akış olacaktır.